Otyłość to złożona i wieloczynnikowa choroba, której w większości przypadków można uniknąć. Dotyka ona ponad 1/3 dzisiejszej populacji świata! Jeżeli aktualne tendencje się utrzymają to do 2030 roku ok. 38% osób dorosłych na świecie będzie miało nadwagę, a kolejne 20% będzie otyłych!
Zarówno nadwaga, jak i otyłość zwiększają istotnie ryzyko wielu chorób cywilizacyjnych. Jak można się łatwo domyślić, redukcja masy ciała (np. po zastosowaniu diety odchudzającej) u tych osób sprawia, że stają się zdecydowanie mniej podatne na wystąpienie różnych schorzeń. Jakich konkretnie? O tym poniższy tekst.
1. Mniejsze ryzyko cukrzycy typu 2
Przeprowadzone badania obserwacyjne jednoznacznie pokazały, że zbyt wysoka masa ciała jest głównym czynnikiem ryzyka cukrzycy! Szacuje się, że nadwaga zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 trzykrotnie, a otyłość – aż siedmiokrotnie w porównaniu do osób z normalną masą ciała. Choć oczywiście nie każda osoba z nadwagą/otyłością ma cukrzycę, to aż ok. 80% osób z nadmierną masą ciała ma nadwagę lub otyłość, co jest bardzo alarmujące. Zaobserwowano, że osoby, które schudły 5 kg miały aż o 50% mniejsze ryzyko rozwoju tej choroby! W innym doświadczeniu wykazano z kolei, że na każdy jeden (!) kilogram utraconej masy ciała dochodziło do zmniejszenia ryzyka cukrzycy o 16%.
2. Korzystny wpływ na układ krążenia
W literaturze naukowej wielokrotnie udokumentowano, że nadwaga i otyłość prowadzą do wystąpienia chorób układu krążenia, w tym do zawału mięśnia sercowego, zastoinowej niewydolności serca, udaru mózgu i migotania przedsionków. Przyjmuje się, że otyłość zwiększa 5-krotnie (!) ryzyko nadciśnienia tętniczego. Aż 85% stwierdzonych przypadków nadciśnienia jest związanych z wartością BMI powyżej 25 kg/m2.
Naukowy wykazali, że już niewielka utrata masy ciała (na poziomie 5-10%) w istotny sposób poprawia zdrowie sercowo-naczyniowe. Na skutek odchudzania następuje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, poprawa gospodarki lipidowej (obniżenie stężenia triglicerydów we krwi i podwyższenie poziomu „dobrego” cholesterolu HDL).
3. Ochrona przed nowotworami
W 2013 roku w jednym czasopism naukowych opublikowano wyniki szerokiej analizy badań, w której dowiedziono, że osoby z otyłością są bardziej podatne na rozwój niektórych nowotworów. Jak ta sytuacja wygląda w liczbach? Otóż, osoby otyłe miały większe ryzyko wystąpienia raka:
- Jelita grubego (o 57%)
- Nerki (o 57%)
- Pęcherzyka żółciowego (o 47%)
- Trzustki (o 36%)
- Endometrium (o 85%)
Oczywiście lista nowotworów, do których predysponuje nadwaga i otyłość jest zdecydowanie dłuższa. Wysoka masa ciała wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem raka przełyku, piersi (w wieku po menopauzie), jajników, prostaty, wątroby, nerek, a nawet białaczki.
Szacuje się, że aż 6% wszystkich zdiagnozowanych nowotworów (4% u mężczyzn i 7% u kobiet) można przypisać właśnie otyłości. Może i liczby te nie robią wrażenia. Ale uwierzcie – w skali całego świata jest to naprawdę spora ilość osób, która mogłaby uniknąć nowotworów.
4. Zdrowie układu pokarmowego
Nadmierna ilość kilogramów pozostawia ślad również na układzie pokarmowym człowieka. Osoby z nadwagą i otyłe w porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała, częściej skarżą się na takie choroby jak: zapalenie pęcherzyka żółciowego, choroba refluksowa przełyku (GERD), niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD), ostre zapalenie trzustki. Warto tu nadmienić, że 40% osób z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby jest otyłych.
5. Łatwiejsze „złapanie oddechu”
Zbyt wysoka masa ciała to obciążenie dla naszych dróg oddechowych, a także tkanek i narządów zaangażowanych w wentylację. Osoby zmagające się z otyłością są bardziej podatne na wystąpienie obturacyjnego bezdechu sennego (OSA), zespołu Pickwicka (charakteryzującego się bezwiednym zasypianiem, np. podczas jazdy samochodem), astmy i infekcji dróg oddechowych. Co więcej, u osób tych wzrasta ryzyko zatorowości płucnej.
6. Poprawa funkcji seksualnych
Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, nadwaga i otyłość mogą być przyczyną zaburzeń seksualnych, obniżonego libido, a nawet bezpłodności. Prawdopodobnie 6% zdiagnozowanych przypadków bezpłodności u kobiet wynika właśnie z otyłości).
Wśród kobiet otyłych niejednokrotnie obserwuje się hiperandrogenizm (wystąpienie cech męskich, np. trądziku, nadmiernego owłosienia ciała typu męskiego, łysienie typu męskiego, obniżenie tonu głosu i inne). Dodatkowo kobiety z nadwagą i otyłością mają większe ryzyko rozwoju zespołu policystycznych jajników (PCOS).
U mężczyzn z kolei miejsce ma sytuacja odwrotna, czyli tzw. hipogonadyzm. Objawia się on brakiem owłosienia typowego dla płci męskiej – np. w okolicach krocza, brakiem mutacji głosu, a także słabym rozwojem narządów płciowych.
7. Korzyści dla urody
Otyłość wiąże się z kilkoma schorzeniami dermatologicznymi. Przykładem są rozstępy, powstające na skutek napięcia i rozciągania skóry z rozrastających wynikających z rosnącej objętości tkanki tłuszczowej. Rozstępy związane z nadmierną masą ciała są rozmieszczone głównie na brzuchu, piersiach, pośladkach i udach, i dla wielu osób stanowią problem „natury kosmetycznej”. Przyrost masy ciała jest również powiązany z cellulitem. Wynika to ze zmian w naskórku i skórze właściwej (głównie na udach, pośladkach i brzuchu).
Z powodu nadmiernego pocenia się i zwiększonego tarcia między powierzchniami skóry, w przypadku otyłości częściej występują infekcje skórne. Wśród nich można wymienić: opryszczkowe zapalenie skóry, kandydoza, zapalenie mieszków włosowych, rzadziej różyczka. Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje, że osoby z otyłością mają większe ryzyko wystąpienia łuszczycy.
Przypuszcza się, że zbyt wysoka masa ciała może predysponować do rozwoju raka skóry (szczególnie czerniaka złośliwego).
8. Lepszy nastrój i zdrowie psychiczne
Nie jest tajemnicą, że niektóre zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, lęk, przewlekły stres są jedną z istotnych przyczyn rozwoju otyłości. Potwierdza to wiele badań naukowych. Jednak coraz częściej mówi się, że mechanizm ten może również działać odwrotnie, tj. obecność nadwagi lub otyłości zwiększa ryzyko depresji i zaburzeń lękowych. Taką sytuację obserwuje się głównie u kobiet.
W literaturze naukowej wielokrotnie odnotowano już przypadki reemisji objawów depresyjnych i poprawę funkcjonowania zdrowia psychicznego u osób, którym udało się zrzucić kilka zbędnych kilogramów.
Trzeba też wspomnieć, co raczej jest oczywiste, że u wielu osób zrzucenie kilku kilogramów prowadzi do poprawy samopoczucia i większej akceptacji samego siebie.
Wyniki badań pokazują również, że nadwaga w wieku średnim znacząco zwiększa ryzyko choroby Alzheimera (o 35%) i otępienia (o 26%)!
9. Wyższy poziom witaminy D
U osób z otyłością obserwuje się niższy poziom witaminy D, w porównaniu do osób z normalną masą ciała. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Pierwszy powód jest dość prozaiczny i mogłoby się wydawać oczywisty. Osoby otyłe ze względu na swoją sylwetkę częściej unikają zakładania ubrań, które pozwalają odkryć większą powierzchnię ciała. A to wiąże się z istotnie mniejszą syntezą skórną witaminy D na skutek promieniowania słonecznego. Jest to proste – im mniejsza część ciała jest odkryta, tym produkcja witaminy D jest mniejsza. Ale ok – załóżmy, że osoby cierpiące na nadwagę i otyłość poddawane są takiemu samemu działaniu promieniowania słonecznego, dla takiej samej powierzchni ciała, co osoby z prawidłową masą ciała.
Przeprowadzone badania pokazały, że u osób otyłych ma miejsce aż ok. 50% niższy wzrost stężenia witaminy D we krwi! Wykazano, że metabolity powstałe w wyniku syntezy skórnej są magazynowane w tkance tłuszczowej. W efekcie nie mogą być wykorzystane przez nasz organizm. Między innymi z tych względów pacjentom otyłym zaleca się zwiększoną suplementację witaminą D.
Podsumowanie
Otyłość jest szybko rosnącym problemem zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Jest związana z licznymi skutkami zdrowotnymi, którym można zapobiec lub złagodzić ich przebieg poprzez nawet niewielką utratę masy ciała. Trzeba jednak pamiętać, że cały proces odchudzania powinien być kontrolowany. Odchudzanie się na własną rękę może czasem przynieść więcej szkód niż pożytku. Dlatego najlepiej skonsultować się z dietetykiem, który ustali właściwy plan żywienia, dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb.